تاثیر عوامل روانشناختی در چاقی و اضافه وزن

اضافه‌وزن و چاقی یکی از مسائل مهم و جدی جوامع امروزی است که بسیاری از مردم با آن مواجه هستند. عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، فعالیت کم، عوامل ژنتیکی و مشکلات روانشناختی می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. با این‌حال، به نظر می‌رسد که بیشتر مردم این مسئله را مشکلی صرفا جسمی می‌بینند و فراموش می‌کنند که عوامل روان‌شناختی نیز در این بیماری مؤثر هستند.

در همین راستا بیشتر مراکز درمانی برای کاهش وزن، بر ایجاد تغییر در رژیم غذایی، فعالیت بدنی و استفاده از داروها متمرکز هستند و به عوامل روان‌شناختی اهمیت کمتری می‌دهند، اما اغلب این روش‌ها به دلیل عدم توجه به عوامل روان‌شناختی، در بلندمدت مؤثر نیستند. به‌عنوان‌مثال، افرادی که با استفاده از رژیم غذایی و ورزش، وزن خود را کاهش می‌دهند، ممکن است دوباره اضافه‌وزن پیدا کنند، زیرا نتوانسته‌اند به تغییرات روانی موردنیاز برای کاهش و نگهداری وزن برسند. همچنین، ورزش‌های سنگین ممکن است باعث آسیب‌های جسمی و مشکلات دیگر شود.

دانشمندان متعددی برای بررسی نقش عوامل روان‌شناختی در چاقی و اضافه‌وزن تحقیقات بسیاری انجام داده‌اند. یکی از عوامل روان‌شناختی مهم در چاقی، اضطراب و استرس است. برخی افراد در شرایط استرسی و ناراحتی، به‌نوعی از خوردن بیش‌ازحد برای تسکین خود کمک می‌گیرند که باعث افزایش وزن می‌شود.

عوامل روانی دیگری مانند افسردگی، ناامیدی، کاهش خودکارآمدی، کمال‌گرایی، اضطراب اجتماعی و نوعی از اختلالات خوردن هم در بروز چاقی نقش دارند، اعتماد به‌نفس کم و ارتباطات ناسالم، می‌توانند باعث ایجاد اشتهای بیشتر برای خوردن و مصرف خوراکی‌های ناسالم شوند. ازاین‌رو به نظر می‌رسد که چاقی نشانه یا علامتی است حاکی از وجود مشکلات روان‌شناختی که نیازمند توجه و حل‌ وفصل هستند تا یک بیماری جسمی‌ای که باید درمان گردد؛ بنابراین، مدیریت عوامل روان‌شناختی  برای کاهش چاقی و مدیریت وزن می تواند مفید باشد.

به‌تازگی، درمان‌های جدیدی برای کاهش وزن بر پایه رویکرد‌های مبتنی بر اکتیویتی (مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی) و همچنین درمان‌های مبتنی بر شناخت (مانند آموزش تغییر الگوی فکری و رفتاری) ارائه‌شده‌اند که به عوامل روان‌شناختی اهمیت بیشتری می‌دهند. این درمان‌ها، با کمک به مدیریت استرس، افسردگی و اضطراب، می‌توانند در کنترل وزن مؤثر باشند. یکی از مزایای این روش‌ها، قابلیت استفاده در تمام دوره‌های زندگی است. به‌عنوان‌مثال، ممکن است فردی که قصد دارد وزن خود را کاهش دهد، با چالش‌هایی از قبیل تغییر وضعیت اجتماعی، شغلی یا خانوادگی درگیر باشد. با این‌حال، روش‌های مبتنی بر رویکردهای روان‌شناختی، با توجه به مسائل و مشکلات مختلف فرد، متمرکز بر بهبود رفتارهای ارتباطی و روابط اجتماعی هستند و با توجه به عوامل روان‌شناختی، می‌تواند به شخص کمک کند تا به وزن مطلوب خود برسد و آن را حفظ کند.

به‌طورکلی، استفاده از روش‌های درمانی متمرکز بر رویکردهای روان‌شناختی و استفاده از درمان روانشناختی چاقی، به‌عنوان یک رویکرد جدید و کارآمد در کنترل وزن و پیشگیری از چاقی مطرح‌شده است. این رویکرد به دلیل بررسی و درک بهتر عوامل روان‌شناختی و ارتباطات اجتماعی در کنترل وزن، می‌تواند نتایج بسیار موفقیت‌آمیزی در بلندمدت داشته باشد.

درصورتی‌ که شما یا اطرافیانتان با مشکل چاقی و اضافه‌وزن مواجه هستید، توصیه می‌شود اولین گام شما مراجعه به یک روانشناس متخصص در این زمینه باشد. با کمک یک روانشناس، می‌توانید فهم بهتری از عوامل روان‌شناختی خودتان و نحوه مدیریت آن‌ها در راستای کنترل وزن پیدا کنید. در طولانی‌مدت، این کمک می‌تواند شما را به دستیابی به وزن مناسب و سلامتی بیشتر برساند.

دکتر سمیرا  غضنفریان
 

منابع:
Luppino, F. S., de Wit, L. M., Bouvy, P. F., Stijnen, T., Cuijpers, P., Penninx, B. W., & Zitman, F. G. (2010). Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Archives of general psychiatry, 67(3), 220-229.

Mann, T., Tomiyama, A. J., Westling, E., Lew, A. M., Samuels, B., & Chatman, J. (2007). Medicare's search for effective obesity treatments: diets are not the answer. American psychologist, 62(3), 220-233.

Dalle Grave, R., Calugi, S., & El Ghoch, M. (2019). Lifestyle modification in the management of obesity: achievements and challenges. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 24(6), 959-971.